Wyrok TSUE w sprawach połączonych C-762/18, QH, i C-37/19, CV ? jaki ma wpływ na prawo polskie?
W wyroku z dnia 25 czerwca 2020 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej zajął się po raz kolejny kwestią urlopu wypoczynkowego pracowników, tym razem w odniesieniu do sytuacji pracownika nieprawidłowo zwolnionego z pracy, którego sąd przywrócił do pracy. Na gruncie dwóch spraw, bułgarskiej i włoskiej, Trybunał wskazał, że pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego lub do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop za cały okres od dnia rozwiązania stosunku pracy do dnia przywrócenia do pracy.
W uzasadnieniu powyższego Trybunał podniósł, że w okresie przed przywróceniem do pracy pracownik co prawda nie świadczy pracy na rzecz pracodawcy, który go zwolnił, ale nie jest to stan przez niego zawiniony ani od niego zależny. W tym zakresie jego sytuacja nie różni się od sytuacji pracownika przebywającego na zwolnieniu lekarskim, który za czas tego zwolnienia nie traci przecież prawa do urlopu wypoczynkowego. Z tego względu za zasadne Trybunał uznał potraktowanie takiej osoby na równi z pracownikiem, który przez cały ten czas wykonywał pracę i przyznanie mu prawa do urlopu wypoczynkowego. Co istotne, Trybunał wskazał, iż stan taki jest zależny od pracodawcy, w związku z czym uzasadnione jest obciążenie go w pełni obowiązkiem udzielenia takiego urlopu wypoczynkowego. W uzasadnieniu wprost wskazano, że wykorzystaniu takiego urlopu nie mogą sprzeciwiać się przepisy ograniczające korzystanie z tego prawa w czasie (w Polsce art. 168 k.p.). Oznacza to, że pracownik przywrócony do pracy nawet po 3-4 latach procesu, ma prawo do urlopu wypoczynkowego za cały ten czas.
Co do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop, Trybunał wskazał, że jest on wypłacany, jeśli pracownik nie zdołał wykorzystać urlopu wypoczynkowego w naturze. Takie sytuacje mogą również wystąpić po przywróceniu pracownika do pracy (np. bardzo szybko zostaje ponownie zwolniony) i wtedy pracownikowi przysługuje ekwiwalent za niewykorzystany urlop obliczony za czas przed przywróceniem do pracy.
Trybunał wskazał jednocześnie, że pracownik nie ma prawa do urlopu wypoczynkowego ani ekwiwalentu za niewykorzystany urlop na wskazanych zasadach, za okres, w którym świadczył pracę na rzecz innego podmiotu. W takiej bowiem sytuacji pracownik musi dochodzić prawa do skorzystania z corocznego płatnego urlopu wypoczynkowego za ten ostatni okres od nowego pracodawcy.
Czy omawiany wyrok ma bezpośrednie zastosowanie w Polsce?
Tak, choć precyzyjnie mówiąc bezpośrednie zastosowanie dotyczy przepisów dyrektywy 2003/88 zinterpretowanych w taki sam sposób, jak dokonał tego Trybunał. Wynika to z zasady bezpośredniej skuteczności prawa unijnego. W wyroku tym Trybunał dokonał interpretacji przepisów dyrektywy, a więc aktu prawa unijnego, i interpretacja ta jest wiążąca dla sądów krajowych.
Czy wyrok ma zastosowanie do pracowników przywróconych do pracy przed jego wydaniem?
Tak. Trybunał Sprawiedliwości wielokrotnie podkreślał, że wykładnia przepisów, której dokonuje, nie działa jedynie na przyszłość, lecz także wstecz, przez cały czas obowiązywania przepisów. W związku z tym pracownicy przywróceni do pracy także przed wydaniem omawianego wyroku mogą powołać się na niego i domagać się przyznania urlopu wypoczynkowego należnego za cały czas pozostawania bez pracy.
Co z pracownikiem, który otrzymał odszkodowanie, zamiast przywrócenia do pracy?
Pomimo, iż wyrok TSUE nie dotyczy wprost pracowników, którzy w miejsce przywrócenia do pracy otrzymali odszkodowanie, to mając na uwadze generalny charakter uwag poczynionych w tym wyroku i kierunek orzecznictwa, można domniemywać, że zgodnie z interpretacją przepisów dyrektywy dokonaną przez TSUE w przypadku odszkodowania pracownik będzie miał prawo do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop obliczonego za cały czas pozostawania bez pracy. Zgodnie bowiem ze stanowiskiem TSUE prawo do urlopu nie może być interpretowane zawężająco, a prawa do corocznego urlopu pracownika, który nie był w stanie pełnić swoich obowiązków niejako z winy pracodawcy (w związku z niezgodnym z prawem zwolnieniem) nie można uzależniać od rzeczywistego wykonywania pracy. Pracownik, który nie został przywrócony, nie ma możliwości wykorzystania urlopu wypoczynkowego ?na koszt? pracodawcy, który go niezgodnie z prawem zwolnił, w związku z tym konieczne jest przeliczenie tego urlopu na ekwiwalent.
Czy należy się spodziewać zmiany przepisów?
W naszej ocenie nowelizacja Kodeksu pracy byłaby wskazana, w szczególności że obecne brzmienie przepisów prawa polskiego i orzecznictwo Sądu Najwyższego nie dają podstawy do takiego działania. Pamiętać jednakże należy o zasadzie bezpośredniej skuteczności prawa unijnego. Sądy krajowe są obowiązane dokonać interpretacji prawa krajowego w zgodzie z prawem UE, a więc uwzględniając jego cel i funkcje. Szczególne ważne będzie zatem uregulowanie sytuacji pracownika, któremu sąd przyznał odszkodowanie. Art. 51 § 2 k.p. stanowi, że ?Pracownikowi, któremu przyznano odszkodowanie, wlicza się do okresu zatrudnienia okres pozostawania bez pracy, odpowiadający okresowi, za który przyznano odszkodowanie?. Oznacza to, że pozostały okres pozostawania bez pracy nie wlicza się nawet do stażu urlopowego. W tym przypadku opisana wyżej wykładnia Trybunału Sprawiedliwości stoi, jak się wydaje, w sprzeczności z brzmieniem przepisu krajowego, co uniemożliwia dokonanie jego prounijnej wykładni. Zatem inicjatywa ustawodawcza byłaby wskazana co najmniej w odniesieniu do tego przepisu.
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 25 czerwca 2020 r. w sprawach połączonych C-762/18, QH, i C-37/19, CV.