Przezorność gazowa
Zapobiegliwość gazowa Polski. Polska jeszcze przed wybuchem wojny w Ukrainie zdecydowała się stopniowo ograniczać import gazu z Rosji. W tym celu rozpoczęła realizację polityki dywersyfikowania kierunków i źródeł dostaw, także skroplonego gazu ziemnego (LNG). Postawiła też na magazynowanie, które stało się jednym z głównych ogniw w bezpieczeństwie energetycznym – analizuje Małgorzata Banasik.
Działania wzmacniające nasze bezpieczeństwo energetyczne w sektorze gazowym są kontynuowane i wciąż trwają. Obecnie realizowany jest Program Rozbudowy Terminalu LNG w Świnoujściu, który zakłada zwiększenie przepustowości z 5,0 mld m 3 rocznie do 7,5 mld m 3 rocznie, a także zwiększenie elastyczności pracy instalacji oraz rozszerzenie zakresu usług poprzez możliwość np. załadunku kontenerów ISO i cystern kolejowych oraz wybudowanie dodatkowego nabrzeża statkowego.
Przeładunkowy oraz regazyfikacyjny terminal LNG w Świnoujściu jest bardzo istotny, ponieważ daje możliwość stosowania arbitrażu cenowego, gdyż cena LNG jest inaczej wyceniana niż cena gazu rosyjskiego lub gazu nabywanego na rynku wspólnotowym. Najistotniejszą korzyścią jest jednak wzmocnienie pozycji Polski w procesie negocjacji dostaw gazu ziemnego w przyszłości.
Trwają także prace nad budową pływającego terminala gazowego w Gdańsku (jednostki FSRU), a spółka Gaz-System prowadzi intensywne działania w celu przyspieszenia tej inwestycji. Zakłada ona wybudowanie w Zatoce Gdańskiej pływającej jednostki FSRU, która będzie zdolna do wyładunku, składowania oraz regazyfikacji LNG. W ramach programu planowana jest również rozbudowa krajowego systemu przesyłowego umożliwiająca rozprowadzanie LNG w głąb Polski.
Unijny kierunek na dywersyfikację
Z uwagi na światową sytuację, rozwój infrastruktury gazowej obsługującej dostawy LNG jest niezwykle istotny z uwagi na dywersyfikację dostaw gazu. Dywersyfikacja odgrywa znaczną rolę w długofalowych strategiach Unii Europejskiej. Po agresji Rosji na Ukrainę, Komisja Europejska wydała Plan REPower EU, w którym – w oparciu o wnioski składające się na pakiet Fit for 55 – przedstawiono dodatkowy zestaw działań na rzecz oszczędności energii, dywersyfikacji dostaw oraz zastąpienia paliw kopalnych odnawialnymi źródłami energii.
W ramach dywersyfikacji importu energii szczególne znaczenie zostało przypisane dostawom gazu LNG oraz budowie nowych połączeń rurociągowych. Punktem dojścia jest moment, w którym państwa członkowskie UE oraz kraje sąsiadujące będą miały dostęp, do co najmniej trzech źródeł gazu lub do globalnego rynku skroplonego gazu ziemnego.
W marcu br. Komisja Europejska i państwa członkowskie utworzyły unijną platformę energetyczną na rzecz dobrowolnych wspólnych zakupów gazu, LNG i wodoru. Szacuje się, że aby móc importować wystarczającą ilość LNG i gazu rurociągowego od innych dostawców, konieczne będą inwestycje na ok. 10 mld euro do 2030 r.
Magazyny szczególnego znaczenia
Inne państwa europejskie, takie jak Niemcy czy Ukraina (posiadająca największe podziemne magazyny gazu w Europie) również nie wykorzystywały w pełni infrastruktury magazynowej. Co więcej, niemiecka infrastruktura magazynowa z uwagi na brak zapotrzebowania krajowego, zaczęła być wykorzystywana przez rosyjskich dostawców gazu. Od 2015r. Gazprom zarządzał dwoma magazynami gazu w Niemczech. W kwietniu 2022 r. Gazprom zakończył działalność w Niemczech, po tym jak stosunki dyplomatyczne między Rosją a Unią Europejską uległy znacznemu pogorszeniu w związku z rosyjską inwazją w Ukrainie.
Wybuch wojny spowodował przerwanie łańcucha dostaw gazu rosyjskiego do Europy, zmienił także postrzeganie istoty krajowych instalacji magazynowych gazu. Obecnie, magazynowanie gazu jest kluczowym elementem zapewniającym bezpieczeństwo energetyczne dla gospodarki, gdyby bieżące dostawy gazu uległy przerwaniu lub ograniczeniu, albo gdyby nagle wzrosło zużycie surowca.
Wysokie napełnienie magazynów zarówno w Polsce jak i innych krajach europejskich jest wynikiem wprowadzenia przez Unię Europejską Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/1032 z dnia 29 czerwca 2022 r. w sprawie zmiany rozporządzeń (UE) 2017/1938 i (WE) nr 715/2009 w odniesieniu do magazynowania gazu. Zgodnie z nim, podziemne magazyny na terytorium państw członkowskich powinny były zostać napełnione przynajmniej w 80% do 1 listopada 2022 r. oraz w 90% do dnia 1 listopada 2023 roku. Europie łącznie udało się spełnić powyższy obowiązek wynikający z Rozporządzenia już w 95%. Polska w listopadzie bieżącego roku niemal całkowicie (w 98%) zapełniła swoje magazyny gazu.
Polski dialog z KE
Wybuch wojny w Ukrainie oraz zmiana w postrzeganiu roli utrzymywania zapasów gazu w magazynach, mogą mieć również wpływ na postrzeganie przez Unię Europejską polskiej ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1537 z poźn. zm.)
Przypomnijmy, że 8 marca 2018 r., na podstawie art. 258 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (dalej: TFUE), KE wszczęła postępowanie i wezwała Polskę do usunięcia naruszenia w związku z nieprzestrzeganiem wymogów prawa UE dotyczących rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa dostaw gazu (rozporządzenie (UE) 2017/1938). Komisja jest zdania, że polski obowiązek magazynowania gazu jest niezgodny ze środkami UE służącymi zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw gazu.
Zdaniem KE, chociaż niektóre obowiązki w zakresie bezpieczeństwa dostaw są możliwe na mocy rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa dostaw gazu, są one uzależnione od spełnienia szeregu warunków, takich jak niezakłócanie nadmiernie konkurencji lub utrudnianie funkcjonowania rynku wewnętrznego. KE odnosi się szczególnie do warunków magazynowania gazu za granicą, które w praktyce sprawiają, że takie magazynowanie jest bardziej uciążliwe niż magazynowanie w Polsce.