Praca na urlopie macierzyńskim jednak możliwa
W ostatnim wyroku Sąd Najwyższy przełamał dotychczas dominującą interpretację przepisów, zgodnie z którą matka dziecka nie mogła świadczyć pracy w okresie korzystania z tzw. obowiązkowego urlopu macierzyńskiego, tj. przez co najmniej 14 tygodni. Oznacza to, że kobiety będą mogły wrócić do pracy jeszcze w czasie korzystania z tego urlopu.
Stan faktyczny sprawy wyglądał następująco. Ubezpieczona w 13. tygodniu po porodzie wróciła do pracy, którą wykonywała przed urlopem, obniżając jednak w porozumieniu z pracodawcą wymiar czasu pracy do ?. Było to spowodowane trudną sytuacją materialną kobiety. Jednocześnie jej mąż cały czas pracował i ubezpieczona, po 14 tygodniach urlopu, nie złożyła oświadczenia o rezygnacji z pozostałej jego części. W efekcie ZUS odebrał jej prawo do zasiłku macierzyńskiego od dnia powrotu do pracy do końca okresu jego przysługiwania, również za okresy dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego.
Sąd Najwyższy, rozpoznając skargę kasacyjną ubezpieczonej, przychylił się do jej argumentów i wskazał, iż mogła ona podjąć pracę w 13. tygodniu po porodzie w wymiarze ? wymiaru czasu pracy. Praca przez 10 godzin w tygodniu nie wyklucza bowiem sprawowania opieki nad dzieckiem. Jednocześnie SN zauważył, iż okres korzystania z urlopu macierzyńskiego nie stanowi okresu niezdolności do pracy, a więc nie ma podstaw do pozbawiania ubezpieczonej zasiłku macierzyńskiego. Nie można przecież wykluczyć, że po 13 tygodniach od porodu kobieta odzyskała już pełną zdolność do pracy. W uzupełnieniu tych argumentów Sąd Najwyższy zauważył też, iż przepisy prawa dopuszczają w sposób ogólny sytuację świadczenia pracy w okresie korzystania z zasiłku opiekuńczego, gdyż rozstrzygają zbieg tytułów do ubezpieczenia mający wtedy miejsce (art. 9 ust. 1d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Oznacza to, iż podjęcie pracy przez kobietę w czasie urlopu macierzyńskiego jest możliwe, o ile nie wyklucza jednoczesnego sprawowania opieki nad dzieckiem.
Zagadnieniem, którego Sąd Najwyższy nie rozstrzygnął, a które z punktu widzenia praktyki jest niezmiernie istotne, jest dopuszczalność obniżenia wysokości zasiłku macierzyńskiego w przypadku jednoczesnego świadczenia pracy przez ubezpieczoną. Art. 31 ust. 4a ustawy zasiłkowej przewiduje takie zmniejszenie proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, jednakże przepis ten dotyczy zasiłku macierzyńskiego przyznanego za okres urlopu rodzicielskiego. W odniesieniu do urlopu macierzyńskiego takiej regulacji brak. Na rozstrzygnięcie tego problemu trzeba będzie poczekać. W opinii Kancelarii jednak nie będzie podstaw do takiego obniżenia. Pozbawienie lub ograniczenie prawa ubezpieczonego do świadczeń musi bowiem zawsze mieć oparcie w wyraźnej podstawie prawnej, zaś w jej braku uznać trzeba takie działanie za niedopuszczalne.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2020 r., I UK 120/19.