Dostęp do gazociągu jamalskiego na nowych, unijnych zasadach. Korzystne zmiany dla Polski.
Od dnia 18 maja 2020 r. rezerwacja mocy przesyłowych na polskim odcinku gazociągu Jamał-Europa będzie odbywała się w oparciu o unijne zasady, w tym w szczególności w oparciu o Rozporządzenie Komisji 984/2013 ? Kodeks NC CAM oraz w oparciu zatwierdzoną w listopadzie 2019 r. przez Prezesa URE nową wersję Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej dla gazociągu jamalskiego (IRiESP SGT).
Jest to konsekwencją wygaśnięcia w dniu 17 maja 2020 r. o godz. 8:00 umowy na przesył rosyjskiego gazu gazociągiem jamalskim do Europy Zachodniej z dnia 17 maja 1995 r. zawartej pomiędzy Gazprom Eksport i EuRoPol GAZ (tzw. kontrakt historyczny, kontrakt jamalski).
Dla Polski dokonane zmiany są bardzo korzystne – dostęp do gazociągu jamalskiego będzie miała nie tylko Gazprom, a ceny przepustowości będą wynikały z aukcji produktów rocznych, kwartalnych, miesięcznych, dobowych i śróddziennych. Polski niezależny operator systemu przesyłowego dla gazociągu jamalskiego, w komunikacie oświadczył, że od tego momentu w dyspozycji Gaz-System będzie ponad 90% przepustowości technicznej w punkcie wejścia Kondratki oraz 100% przepustowości technicznej w punkcie wyjścia Mallnow. Terminy aukcji dla poszczególnych produktów są dostępne na stronie Operatora.
Jak wynika z komunikatu Gaz-System ? pierwsza aukcja odbyła się już 4 maja 2020 r. i dotyczyła produktu kwartalnego ? rezerwacja przepustowości za okres od 1 lipca 2020 r. od do 1 października 2020 r. Łącznie zarezerwowano przepustowość o wartości 31 021 176 kWh/h, co stanowi, jak podaje Gaz-System, ok. 80 % udostępnionej przepustowości w wyniku zakończenia tzw. kontraktu historycznego. Pozostałe 20 % zostanie zaoferowane na aukcjach produktów miesięcznych, a jeśli w ich ramach przepustowość nie zostanie sprzedana – przepustowość zostanie udostępniona w produktach krótszych – dobowych oraz śróddziennych.
Jak wynika z komunikatów OSP w dniu wygaśnięcia tzw. kontraktu historycznego, czyli w dniu 17 maja 2020 r. (o godz.8:00 rano) rozpoczęła się pierwsza aukcja produktu śróddziennego, w celu rezerwacji przepustowości od 17 maja 2020 r. od godz. 8:00 do końca doby gazowej (czyli do18 maja 2020 r. do godz. 6:00). Natomiast 18 maja 2020 r. zakończyła się pierwsza aukcja produktu miesięcznego (od 1 czerwca 2020 r. do 1 lipca 2020 r.). Z podsumowania tej aukcji wynika, że w punkcie wejścia w SGT Kondratki zostało sprzedane 36 135,431 MWh/h, z łącznie zaoferowanych 38 321,203 MWh/h. Oznacza to, że doszło do rezerwacji ok. 93 proc. mocy przesyłowej gazociągu jamalskiego dostępnej w czerwcu. W przypadku punktu wyjścia Mallnow, w aukcji została zaoferowana przepustowość 38 812,499 MWh/h i doszło do rezerwacji przepustowości w takiej samej ilości jak w punkcie wejścia Kondratki, to znaczy 36 135,431 MWh/h.
Gazprom, chcąc wykonać zobowiązania wobec swoich kontrahentów w Niemczech został on skutecznie zmuszony przez polskiego operatora do stosowania regulacji unijnych, zwłaszcza do zakupu przepustowości w ramach aukcji, co istotnie różni się wobec stosowanych dotychczas metod działania rosyjskiego dostawcy. Kończy się era stosowania bilateralnych umów negocjowanych indywidualnie pod dyktando silniejszego partnera z za wschodniej granicy. Fakt zakupu przepustowości przez Rosjan w ramach aukcji prowadzonej na europejskich zasadach (co wiązało się również ze stosowaniem równych zasad kontraktowych, analogicznych jak wobec wszystkich innych użytkowników SGT) oznacza, że obawy o zaprzestanie wykorzystywania przez Gazprom gazociągu jamalskiego w celu dostaw gazu do Niemiec były przesadzone.
Do wprowadzenia w pełni europejskich zasad brakuje jedynie wygaśnięcia wieloletniego kontraktu na dostawy gazu do Polski zawartego pomiędzy Gazpromem a PGNiG S.A. co nastąpi z końcem 2022 r. W 2023 roku po wybudowaniu gazociągu Baltic Pipe, Polska będzie miała wszystkie karty w ręku ? faktyczną fizyczną dywersyfikację (Baltic Pipe, Terminal LNG, rewers fizyczny w Mallnow) oraz zakończony nierynkowy kontrakt z Rosjanami. Należy mieć nadzieję, że taka sytuacja pozwoli na zapewnienie dostaw błękitnego paliwa po najbardziej korzystnych cenach, a być może umożliwi utworzenie w Polsce centrum handlu nierosyjskim gazem dla Europy środkowej.