COVID a choroba zawodowa

W kwietniu 2020 r. do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wpłynęła interpelacja nr 5073 w przedmiocie ujęcia COVID-19 w wykazie chorób zawodowych. W odpowiedzi na interpelację, ówczesne Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wskazało, że obecny stan prawny pozwala na stwierdzenie zaistnienia choroby zawodowej w przypadku zachorowania na COVID-19.

Ministerstwo wskazuje, że w celu oceny, czy dany przypadek stanowi chorobę zawodową należy ustalić, czy znajduje się ona w wykazie chorób zawodowych, a następnie określić związek przyczynowo ? skutkowy pomiędzy jej powstaniem a narażeniem zawodowym. Przede wszystkim należy ustalić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, czy zarażenie nastąpiło w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych, czy też nie miało związku z pracą. Ministerstwo stoi na stanowisku, że  w przypadku, gdy zarażenie nastąpiło w związku z wykonywaniem pracy zawodowej, jest to pierwsza przesłanka (przyczynowa) dla rozpatrzenia uznania takiej choroby za chorobę zawodową. Towarzyszyć jej powinna także druga przesłanka (skutkowa), tj. potwierdzenie zmian chorobowych stanowiących skutek przebytej choroby, które świadczą o trwałym pogorszeniu stanu zdrowia.

W świetle powyższego stanowiska Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej istnieje ryzyko uznania za chorobę zawodową zachorowania na COVID-19, szczególnie wśród personelu medycznego czy pracowników laboratoriów medycznych, a także w przypadku, gdy podczas wykonywania pracy pracownik ma styczność z klientami (choć takie ryzyko jest znacznie mniejsze niż w przypadku personelu medycznego), co może przemawiać za uznaniem, że zarażenie nastąpiło w związku z wykonywaniem pracy zawodowej. W praktyce może być to kwestia wręcz niemożliwa do ustalenia i może budzić wątpliwości.

Jakie są konsekwencje dla pracodawcy uznania COVID-19 za chorobę zawodową w praktyce i główne obowiązki z tym związane?

  • obowiązek niezwłocznego zgłoszenia właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy każdego przypadku podejrzenia choroby zawodowej;
  • obowiązek przesłania zawiadomienia o skutkach choroby zawodowej do Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera w Łodzi;
  • obowiązek prowadzenia rejestru obejmującego przypadki stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń takich chorób;
  • obowiązek ustalenia przyczyn powstania choroby zawodowej oraz charakteru i rozmiaru zagrożenia tą chorobą, w porozumieniu z właściwym państwowym inspektorem sanitarnym, w razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej;
  • niezwłoczne przystąpienie do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i zastosowanie innych niezbędnych środków zapobiegawczych w razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej;
  • zapewnienie realizacji zaleceń lekarskich;
  • obowiązek przeniesienia pracownika do innej pracy, nienarażającej go na działanie czynnika, który wywołał te objawy (art. 230 k.p.) w razie stwierdzenia u pracownika objawów wskazujących na powstanie choroby zawodowej a w przypadku obniżenia wynagrodzenia w związku z przeniesieniem, pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy;
  • obowiązek przeniesienia do odpowiedniej pracy (na podstawie orzeczenia lekarskiego) pracownika, który stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek choroby zawodowej i nie został uznany za niezdolnego do pracy;
  • ryzyko podwyższenia składek na ubezpieczenie wypadkowe o 100 % stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe ustalanej na najbliższy rok składkowy (w związku ze zwróceniem się przez inspektora pracy do ZUS o podwyższenie płatnikowi składek, jeśli w czasie dwóch kolejnych kontroli stwierdzono rażące naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy);
  • obowiązek systematycznej analizy przyczyn chorób zawodowych i stosowanie właściwych środków zapobiegawczych;
  • możliwość wystąpienia przez pracownika przeciwko pracodawcy z roszczeniem o odszkodowanie, zadośćuczynienie, rentę na podstawie Kodeksu cywilnego.

Konsekwencje dla pracownika:

  • zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia wypadkowego w wysokości 100 % podstawy wymiaru;
  • zasiłek wyrównawczy, gdy wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
  • jednorazowe odszkodowanie dla ubezpieczonego, który wskutek choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
  • jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek choroby zawodowej;
  • renta z tytułu niezdolności do pracy.