Badania okresowe w obliczu pandemii koronawirusa

Bazując na naszych doświadczeniach we współpracy z klientami dostrzegamy, że jako pracodawcy są ostatnio zasypywani informacjami związanymi z zawieszeniem obowiązku przeprowadzania badań okresowych, wnioskami podmiotów świadczących usługi w zakresie medycyny pracy o wyrażenie zgody na zaprzestanie kierowania pracowników na te badania czy stanowiskami Głównego Inspektora Pracy w tym zakresie.

Kancelaria wskazuje, że do czasu wprowadzenia odpowiednich zmian legislacyjnych w Kodeksie Pracy, wszelkie tego typu wnioski czy stanowiska mają jedynie charakter pewnych rekomendacji wobec oczywistych problemów w związku ze stanem epidemii. Nie mają natomiast charakteru wiążącego, zwalniającego pracodawców z obowiązku kierowania na profilaktyczne badania lekarskie, a pracowników ? z obowiązku poddawania się nim.

Kwestia ta ma dopiero zostać uregulowana w nowej specustawie – ustawie o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (projekt z dnia 21 marca 2020 r.).

Zgodnie z projektem (art. 1 pkt 8 projektu), w czasie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii zawiesza się wykonywanie m.in. następujących obowiązków:

wykonywanie badań okresowych pracowników (art. 229 § 2 zd. 1 k.p.);
niedopuszczenie do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku (art. 229 § 4 k.p.).

Obowiązek przeprowadzenia takich niewykonanych badań okresowych będzie musiał zostać nadrobiony ? niezwłocznie, w okresie nie dłuższym niż 60 dni po odwołaniu stanu epidemii.

Przepisy dotyczące badań okresowych mają wejść w życie z mocą wsteczną od dnia 8 marca 2020 r. (art. 59 pkt 2 lit. c projektu). Natomiast orzeczenia lekarskie, których ważność upłynęła po dniu 7 marca 2020 r. zachowają ważność, nie dłużej jednak niż do upływu 60 dni od dnia odwołania epidemii (art. 1 pkt 11 projektu, wprowadzający do specustawy nowy art. 31n).

Kancelaria podkreśla, że będzie można dopuścić do pracy pracownika mimo braku aktualnego orzeczenia lekarskiego, które utraciło ważność począwszy od 8 marca 2020 r. Takie orzeczenie trzeba będzie uzyskać w terminie do 60 dni po odwołaniu stanu epidemii.

Wskazujemy, że w świetle cały czas obowiązujących przepisów Kodeksu Pracy w aktualnym brzmieniu, nie jest możliwe dopuszczanie pracownika do pracy bez aktualnych badań okresowych. W związku z powyższym, jeżeli pracownik nie miał możliwości ich przeprowadzenia z przyczyn od siebie niezależnych (zamknięte placówki, odmowy wykonywania badań, brak dostępności lekarzy medycyny pracy, etc.), nadal będzie mu się należało wynagrodzenie określone jego stawką miesięczną bądź godzinową (100%), za czas niezawinionego przezeń przestoju.

Projekt nowej specustawy odnosi się również do kwestii badań wstępnych i kontrolnych. Co prawda nie zwalnia z ich przeprowadzania nawet w czasie stanu epidemii ? nadal nie będzie można dopuścić pracownika do pracy bez badań wstępnych czy kontrolnych, lecz łagodzi związane z nimi wymagania. A mianowicie, badania wstępne lub kontrolne będą mogły być przeprowadzone przez innego lekarza niż lekarz medycyny pracy, jeśli ten ostatni nie jest dostępny. Orzeczenie takie wydane przez innego lekarza traciłoby moc po upływie 30 dni od dnia odwołania stanu epidemii, a w tym czasie pracownik musiałby zostać zbadany w standardowym trybie przez lekarza medycyny pracy.

Ten przepis również, zgodnie z założeniem projektu, wszedłby w życie z mocą wsteczną od 8 marca 2020 r. Oznacza to w praktyce, iż pracownicy, co do których obowiązek poddania się badaniom wstępnym lub kontrolnym zaistniał po 7 marca 2020 r., mogą zostać przebadani przez lekarza innego niż lekarz medycyny pracy i na podstawie tych badań dopuszczeni do pracy.

Odnosząc się do projektowanych zmian Kancelaria wskazuje, że zakładają one zmiany istotne dla pracodawców, takie jak m.in. możliwość dopuszczenia do pracy pracownika mimo braku badań okresowych, jeśli poprzednie straciły ważność po 7 marca 2020 r., obowiązek przeprowadzenia badań okresowych w terminie 60 dni od dnia odwołania stanu epidemii; możliwość wykonania badań wstępnych i kontrolnych przez lekarza innego niż lekarz medycyny pracy oraz utratę ważności badań wykonanych przez lekarza innego niż lekarz medycyny pracy po upływie 30 dni od dnia odwołania stanu epidemii.