W połowie grudnia 2019 r. Prezes URE zatwierdził taryfę na sprzedaż energii elektrycznej dla odbiorców w gospodarstwach domowych (grupa G) tylko jednej spółce obrotu – Tauron Sprzedaż Sp. z o.o. Pozostałe spółki obrotu zostały wezwane do modyfikacji swoich wniosków taryfowych w celu obniżenia przyjętych w nich cen. W efekcie dnia 30 grudnia 2019 r. zatwierdzone zostały taryfy dla Enea S.A. oraz Energa-Obrót S.A., zaś 3 stycznia 2020 r. – dla PGE Obrót S.A. Taryfy dla Tauron oraz Energi zostały zatwierdzone na cały rok 2020, zaś dla Enei i PGE Obrót – tylko na I kwartał 2020 r. (tj. do 31 marca 2020 r.).

Ostatecznie Prezes URE zgodził się na wzrost cen w taryfach dla grupy G wszystkich spółek obrotu. Będzie to wzrost o ok. 19-20%. Jednak pomimo wzrostu ceny, każda z tych spółek wydała komunikat o zawiązaniu rezerw na pokrycie strat w zakresie umów sprzedaży energii w roku 2020. Ceny zostały zatem podwyższone, ale działanie spółek sugeruje, że ich poziom nie gwarantuje żadnej z nich pokrycia kosztów działalności w zakresie obrotu, co może oznaczać, że spółki te poniosą w roku 2020 stratę na działalności w zakresie sprzedaży energii na rzecz odbiorców w grupie G.

Co ciekawe, w każdej z decyzji taryfowych Prezes URE stwierdza, że taryfa została opracowana zgodnie z zasadami określonymi w art. 44 i 45 Prawa energetycznego. Patrząc jednak na działania spółek można się zastanawiać, czy aby na pewno zatwierdzone taryfy są zgodne z wymogami z art. 45 Prawa energetycznego. Przepis ten stanowi bowiem, że przedsiębiorstwa energetyczne są zobowiązane kalkulować taryfy w sposób zapewniający pokrycie kosztów uzasadnionych działalności gospodarczej, wraz z uzasadnionym zwrotem z kapitału zaangażowanego w tę działalność (art. 45 ust. 1 pkt 1 Prawa energetycznego). Pod mianem kosztów uzasadnionych rozumie się z kolei „koszty niezbędne do wykonania zobowiązań powstałych w związku z prowadzoną przez przedsiębiorstwo energetyczne działalnością w zakresie (…) obrotu (…) energią oraz przyjmowane przez przedsiębiorstwo energetyczne do kalkulacji cen i stawek opłat ustalanych w taryfie w sposób ekonomicznie uzasadniony, z zachowaniem należytej staranności zmierzającej do ochrony interesów odbiorców” (art. 3 pkt 21 Prawa energetycznego). W doktrynie prawa podkreśla się, że koszty uzasadnione to koszty, których „nie da się żadną miarą uniknąć, by przedsiębiorstwo mogło należycie wywiązać się ze swoich zobowiązań wobec odbiorcy paliw lub energii” (Muras, Zdzisław, Swora, Mariusz, Art. 3. W: Prawo energetyczne. Tom I. Komentarz do art. 1-11s, wyd. II. Wolters Kluwer, 2016).

Czy w świetle powyższego za dopuszczalną można zatem uznać sytuację, w której spółka obrotu „wyjdzie na minus” prowadząc działalność na podstawie taryfy? Z art. 45 ust. 1 pkt 1 Prawa energetycznego zdaje się wynikać, że taryfa ustalona przez przedsiębiorstwo energetyczne musi zapewniać temu przedsiębiorstwu pokrycie kosztów koniecznych do poniesienia w celu wykonywania prowadzonej działalności oraz uzyskanie uzasadnionej marży z prowadzenia tej działalności. Takim podstawowym kosztem prowadzenia tej działalności jest koszt zakupu tzw. „czarnej” energii na rynku (głównie na giełdzie, ale też w ramach umów dwustronnych). Patrząc na notowania giełdowe z okresu kontraktacji spółek obrotu (VIII-X 2019) oraz finalną cenę zatwierdzoną przez Prezesa URE, zdaje się, że nie wszystkie koszty w tym zakresie zostały pokryte. Czy Prezes URE uznał zatem, że koszty te są nieuzasadnione, a spółki mogły nabyć energię elektryczną na potrzeby gospodarstw domowych taniej niż to zrobiły? Biorąc to wszystko pod uwagę, można się zastanawiać, czy decyzje URE zatwierdzające taryfy mogą naruszać art. 45 ust. 1 pkt 1 Prawa energetycznego.

Czy w związku z powyższym decyzje taryfowe wydane przez Prezesa URE pozostają w sprzeczności z Prawem energetycznym? Fakt zawiązania przez wszystkie cztery spółki obrotu rezerw finansowych zdaje się wskazywać na to, że ceny w zatwierdzonych taryfach, choć wyższe o ok. 19-20% od cen stosowanych w roku 2019, nie zapewnią tym spółkom pokrycia kosztów prowadzenia działalności w zakresie sprzedaży energii do odbiorców taryfowych.

Warto także zwrócić tutaj uwagę na fakt, iż dla dwóch spółek obrotu, tj. Enea i PGE-Obrót, taryfy zostały zatwierdzone nie na cały rok 2020, lecz jedynie na I kwartał roku 2020. Kwestia cen energii, jakie będą mogły stosować te spółki w pozostałej części roku 2020 jest zatem ciągle otwarta. De facto najpóźniej do połowy lutego spółki te będą musiały wystąpić z wnioskami taryfowymi dotyczącymi pozostałej części roku 2020. Pytanie, czy również dla pozostałej części roku 2020 spółki te zostaną zmuszone do stosowania cen energii niepokrywających ich kosztów działalności, czy też wniosą odwołania od decyzji taryfowych, które wyda Prezes URE. W takim wypadku, zgodnie z Prawem energetycznym, spółki te stosowałyby dla pozostałej części roku do momentu wejścia w życie nowej taryfy, ceny na poziomie z dotychczasowej taryfy, tj. na poziomie zatwierdzonym przez Prezesa URE dla I kwartału 2020 r. W tym kontekście złożenie wniosku przez dwie spółki obrotu (Enea i PGE Obrót) o zatwierdzenie taryfy tylko dla I kwartału 2020 r. może okazać się działaniem pozwalającym spółkom na przynajmniej częściowe zminimalizowanie strat. Taryfa dla I kwartału 2020 r. zapewnia bowiem poziom cen wyższy niż dla roku 2018 (choć, jak wskazano powyżej, może nie pokrywać całości kosztów uzasadnionych oraz uzasadnionego zwrotu z kapitału).

Wydane decyzje taryfowe rodzą jeszcze jedną wątpliwość. Jak wskazano powyżej, każda z czterech spółek obrotu zawiązała rezerwy na pokrycie strat w związku z prowadzeniem działalności obrotowej w roku 2020. Tutaj nasuwa się pytanie, czy zawiązanie takich rezerw nie mogłoby zostać uznane za pokrywanie kosztów dotyczących jednej grupy odbiorców przychodami pochodzącymi od innej grupy odbiorców, albo nawet z innej działalności gospodarczej, co na gruncie Prawa energetycznego określa się mianem subsydiowania skrośnego? Można by bowiem uznać, że rezerwa finansowa, utworzona na bazie przychodów uzyskanych ze sprzedaży energii na rzecz określonych grup odbiorców, służyłaby pokryciu strat ponoszonych w zakresie sprzedaży energii odbiorcom z grupy G (objętych zatwierdzonymi taryfami). Eliminowanie subsydiowania skrośnego przez przedsiębiorstwa energetyczne jest ich obowiązkiem i wynika z art. 44 ust. 1 Prawa energetycznego oraz § 3 pkt 2 tzw. Rozporządzenia Taryfowego (Rozporządzenie Ministra Energii z dnia 6 marca 2019 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną – Dz. U. poz. 503).

Podsumowując, zatwierdzenie przez Prezesa URE taryf wszystkich czterech spółek obrotu nie rozwiązuje jeszcze problemu taryf dla energii elektrycznej w roku 2020. Z dostępnych informacji można wysnuć wniosek, że taryfy nie gwarantują żadnej z czterech spółek obrotu pokrycia kosztów prowadzonej działalności, co może rodzić ryzyko uznania, że naruszone zostały przepisy Prawa energetycznego. Wiemy już także, że ustawa o rekompensatach z tytułu podwyżek cen energii w roku 2020 pozwoli na pokrycie kosztów wzrostu cen odbiorcom końcowym, a nie spółkom obrotu. Dodatkowo należy pamiętać, że otwarta pozostaje kwestia taryf na okres II-IV kwartału 2020 r. dla dwóch spółek obrotu, tj. Enea i PGE Obrót. Spółki te będą musiały wkrótce przygotować kolejne wnioski taryfowe, bowiem ich taryfy zostały zatwierdzone jedynie na I kwartał 2020 r.

Sytuacja powinna być jasna w przyszłym tygodniu. Zgodnie z przepisami Prawa energetycznego przedsiębiorstwo energetyczne wprowadza taryfę do stosowania nie wcześniej niż po upływie 14 dni i nie później niż do 45 dnia od dnia jej zatwierdzenia i opublikowania przez Prezesa URE. To oznacza, że Prezes URE musi zatwierdzić taryfy najpóźniej 17 grudnia, żeby zaczęły obowiązywać od 1 stycznia 2020 r.

Wnioski o zatwierdzenie taryf na rok 2020 wpłynęły do Prezesa URE w połowie listopada. Jak Prezes URE wskazuje w komunikacie, dialog z przedsiębiorcami będzie trwał tak długo, jak długo regulator rynku nie będzie przekonany, że dany poziom taryfy odpowiada aktualnym warunkom rynkowym i odzwierciedla uzasadnione koszty działalności prowadzonej przez spółki obrotu. Bardzo prawdopodobne, że ceny rynkowe są znacznie wyższe od cen, których przyjęcia we wnioskach taryfowych będzie oczekiwał Prezes URE. Jednocześnie Prezes URE zaznacza, że nadrzędnym celem działań Prezesa URE jest równoważenie interesów profesjonalnych uczestników rynku – przedsiębiorstw energetycznych – i odbiorców energii, w tym przypadku gospodarstw domowych.

Pytanie, czy w aktualnym stanie rzeczy możliwe jest zrównoważenie interesów spółek obrotu i odbiorców końcowych energii przy jednoczesnym zatwierdzeniu taryf na poziomie rynkowym, tak, aby możliwe było pokrycie kosztów prowadzenia działalności przez sprzedawców. Wnioskowane przez spółki obrotu podwyżki cen prądu zapewne na poziomie średnio ok. 35%-45% (szacunek własny na podstawie kursów giełdowych), spotkały się z deklaracjami przedstawicieli rządu o podjęciu rozmów ze sprzedawcami w sprawie łagodzenia podwyżek, tak żeby odbiorcy mieli zagwarantowane jak najkorzystniejszy poziom cen.

Kwestią zasadniczą pozostaje jednak, czy w procesie zatwierdzania taryf uda się wypracować taki poziom cen i stawek opłat, aby jednocześnie zapewnić ochronę interesu odbiorców, a spółkom obrotu pokrycie uzasadnionych kosztów prowadzenia działalności gospodarczej. Taki model rozwiązywałby wszystkie problemy, tym bardziej, że wobec wzrostu cen energii na rynku hurtowym, podwyżka cen i stawek opłat na rynku detalicznym jest nieunikniona.

Sytuacja nie jest łatwa, a Prezes URE ma ciężki orzech do zgryzienia. Niewielkie podwyższenie cen energii będzie de facto stanowić ich kolejne „zamrożenie”, bowiem w kolejnych latach, wzrost rynkowego poziomu cen i stawek opłat będzie jeszcze większy.

Jednym z możliwych scenariuszy pozostaje także odmowa zatwierdzenia taryfy wnioskowanej przez spółkę obrotu. Jedną z przesłanek odmowy zatwierdzenia taryfy zgodnie z Prawem energetycznym jest brak zapewnienia przez taryfę ochrony interesów odbiorców przed nieuzasadnionym poziomem cen i stawek opłat. W przypadku nieosiągnięcia przez Prezesa URE porozumienia ze spółkami obrotu co do kształtu cen i stawek opłat możliwe jest podjęcie przez Prezesa URE decyzji o odmowie zatwierdzenia taryfy. I tutaj spółki obrotu stają przed sporym dylematem. Czy zgodzić się na ukształtowanie cen na poziomie poniżej uzasadnionych kosztów działalności, czy też czekać na odmowę zatwierdzenia taryfy a następnie dochodzić odszkodowania przed sądem?

Domaganie się przez Prezesa URE obniżenia cen we wnioskach taryfowych spółek obrotu, a tym samym zapewnienie niewielkiego wzrostu cen wydaje się nieuzasadnione, z uwagi na fakt, że hurtowe ceny energii wcale nie uległy obniżeniu w roku 2019, a w stosunku do cen z 2017 (baza do kształtowania obecnie obowiązujących taryf) znacznie wzrosły.

Punktem odniesienia do oceny, czy w 2019 r. nastąpił wzrost cen energii, nie powinny być ceny z roku 2018, lecz z roku 2017. Ustawę o Cenach zdecydowano się bowiem wprowadzić w odpowiedzi na wzrost cen w porównaniu z rokiem 2017. W związku z tym ocena, czy nadal mamy do czynienia z istotnym wzrostem cen energii powinna być dokonywana w odniesieniu do cen z roku 2017, nie zaś 2018, a więc do cen, które stanowiły podstawę zatwierdzenie obecnie stosowanych taryf.

Jeszcze między sierpniem a październikiem 2017 r. ceny produktów rocznych BASE_Y+1 (czyli z dostawą w roku 2018) utrzymywały się na poziomie ok. 200-220 PLN/MWh. Według danych z września 2019 r. cena produktu BASE_Y-20 wyniosła 272,12 PLN/MWh. Porównując wysokość tej ceny z ceną BASE_Y-18 z września 2017 (nie zaś z ceną BASE_Y-19 z września 2018), cena BASE_Y-20 we wrześniu 2019 była o ok. 36% wyższa od ceny BASE_Y-18 z września 2017 Według danych z listopada 2019 r. cena produktu BASE_Y-20 wyniosła 255,90 PLN/MWh. Porównując wysokość tej ceny z ceną BASE_Y-18 z listopada 2017 (nie zaś z ceną BASE_Y-19 z listopada 2018), która wyniosła 174,20 PLN/MWh, należy dojść do wniosku, że cena BASE_Y-20 w listopadzie 2019 była o ok. 32% wyższa od ceny BASE_Y-18 z listopada 2017.

Można zatem zauważyć, że ceny na RTT, na którym spółki obrotu w ramach produktów rocznych nabywają większość energii, wcale nie uległy obniżeniu w roku 2019 – nastąpił natomiast ich istotny wzrost, co pozwala stwierdzić, że pokrycie kosztów uzasadnionych prowadzenia działalności gospodarczej wymaga istotnego podwyższenia taryfy.

Z powyższego wynika zatem, że ustalenie cen we wnioskach taryfowych składanych przez spółki obrotu na podobnym poziomie jak w zeszłym roku lub jedynie z niewielkim wzrostem, nie znajduje uzasadnienia ekonomicznego. W roku 2019 nastąpił bowiem istotny wzrost cen energii elektrycznej na giełdzie w stosunku do cen z 2017 r., które stanowiły bazę do obecnie stosowanych cen taryfowych. Ustalenie cen we wnioskach taryfowych bez istotnego ich wzrostu będzie rodzić ryzyko, że taryfy nie będą zapewniać pokrycia kosztów uzasadnionych działalności gospodarczej przedsiębiorstw energetycznych.

Obowiązek kalkulacji taryf w taki sposób, by zapewniały pokrycie kosztów uzasadnionych działalności gospodarczej został przewidziany art. 45 ust. 1 pkt 1 Prawa energetycznego i ciąży zarówno na spółkach obrotu, jak i na Prezesie URE. Można zatem stwierdzić, że wnioski taryfowe z cenami, które nie zapewniają pokrycia kosztów uzasadnionych, byłyby sprzeczne z prawem (art. 45 ust. 1 pkt 1 Prawa energetycznego).

Podjęcie przez spółki obrotu decyzji o składaniu wniosków taryfowych z cenami niezapewniającymi pokrycia kosztów uzasadnionych rodziłoby ryzyko powstania po stronie członków zarządu odpowiedzialności odszkodowawczej z tytułu działania na szkodę spółki, a nawet odpowiedzialności karnej. Co więcej, takie działania mogłyby zostać ocenione jako naruszenie udzielonej koncesji.

Wydaje się zatem, że obecna sytuacja na rynku energii wcale nie jest mniej skomplikowana od tej sprzed roku, kiedy zdecydowano się na ustawowe „zamrożenie cen”. Ceny energii wcale nie uległy stabilizacji w roku 2019. Przedstawiciele rządu wskazują, że ceny energii dla roku 2020 nie zostaną zamrożone. Z kolei zatwierdzenie taryf przez Prezesa URE zgodnie ze sztuką oraz przepisami prawa skutkować będzie znacznym wzrostem cen energii. Czy w związku z powyższym będą podejmowane działania legislacyjne w kierunku wstrzymania wzrostu cen? Czy też po rocznej przerwie ich poziom będzie ustalony w oparciu o rynkowe czynniki – tak jak to ma miejsce w innych państwach Europy Zachodniej.

Dobra Energia dla Olsztyna wybuduje nową instalację termicznego przekształcania odpadów komunalnych  wraz z kotłownią szczytową, a następnie będzie nimi zarządzać przez 25 lat. Nowa ITPO powstanie przy ul. Lubelskiej i będzie dostarczać nie tylko ciepło, ale także rozwiąże problem zagospodarowania odpadów komunalnych. Inwestycja będzie mieć zatem pozytywny wpływ na całe województwo warmińsko-mazurskie, a także wpisuje się w ogólnoeuropejskie trendy w zakresie dążeń do zmniejszania emisji i promowania inwestycji w źródła energii wykorzystujące paliwa alternatywne i ograniczające zużycie surowców kopalnych.

– Projektowanie przez Olsztyn nowej elektrociepłowni to przykład innowacyjnej inwestycji, która dzięki formule partnerstwa publiczno-prywatnego odpowiada w dużej mierze na potrzeby miasta oraz regionu. Dzięki odpowiedniemu, merytorycznemu przygotowaniu, łączy restrykcyjne normy unijne związane z bezpieczeństwem, z naszymi polskimi potrzebami w zakresie odpowiedzialnego gospodarowania odpadami. Nowa ekociepłownia będzie spełniać wyśrubowane standardy środowiskowe określone w przepisach prawa oraz konkluzjach BAT. Energia elektryczna i ciepło będą w ITPO wytwarzane w procesie wysokosprawnej kogeneracji. Realizacja tej inwestycji jest kolejnym krokiem, który z jednej strony pozwoli na zapewnienie bezpieczeństwa dostaw ciepła dla mieszkańców Olsztyna, a z drugiej pozwoli na ograniczenie wykorzystania węgla na cele energetyczne. Wpisuje się to również w filozofię działania naszej Kancelarii, która stawia na nowoczesne rozwiązania w zakresie szeroko rozumianej energetyki, uwzględniające troskę o środowisko naturalne – mówi Joanna Bernat, partner w kancelarii Banasik, Woźniak i Wspólnicy Sp. K.

Dzięki nowej inwestycji, emisja dwutlenku węgla ma się zmniejszyć o około 100 tys. ton rocznie. Ponadto, mieszkańcy regionu zyskają około 500 miejsc pracy.

Budowa ITPO będzie dofinansowana ze środków unijnych. Realizacja projektu pozwoli Dobrej Energii dla Olsztyna sięgnąć po blisko 173 mln zł dotacji z UE.

Kwestia przejścia zakładu pracy jest zawsze związana z oceną stanu faktycznego i wymaga aktywnego udziału w postępowaniu dowodowym. Zastępująca Klienta z ramienia Kancelarii BWW radca prawny Anna Fidecka sprostała temu wyzwaniu, wykazując, że w stanie faktycznym sprawy nie została spełniona przesłanka „zachowania tożsamości” przez zakład pracy. Wykazała przy tym, że Klient Kancelarii BWW nie przejął wyposażenia niezbędnego dla prowadzonej przez niego specjalistycznej działalności gospodarczej, a jedynie sprzęt biurowy o niskiej wartości. Ponadto potwierdziła, że zakup substancji laboratoryjnych od poprzedniego przedsiębiorcy wynikał wyłącznie z przyczyn ekonomicznych dla zachowania ciągłości produkcji oraz, co najważniejsze, że Klient Kancelarii BWW nie przejął istotnej części pracowników zatrudnionych wcześniej. Niemałe znaczenie miało też podkreślenie, iż nasz Mocodawca prowadził już wcześniej tego typu działalność, posiadał własną infrastrukturę i odpowiednio wykwalifikowaną kadrę.

W uzasadnieniu Sąd wskazał na okoliczności wymagające rozważenia w sytuacji, w której może dojść do przejścia zakładu pracy. W pierwszej kolejności zbadać należy, czy dochodzi do „zachowania tożsamości” przez przejmowany zakład pracy lub jego część. Pod tym pojęciem Sądy rozumieją zbadanie, co jest decydujące dla danego przedsiębiorcy – praca ludzka (substrat osobowy) czy majątek i wyposażenie (substrat materialny). Wtedy dopiero możemy dokonać odpowiedniej oceny stanu faktycznego skupiając się na kryterium przeważającym. W opisywanej sprawie pojawiły się jednak komplikacje w tym zakresie, bowiem dla działalności naszego Klienta istotna jest zarówno wykwalifikowana kadra, jak i odpowiedni sprzęt. Mecenas Fidecka musiała zatem przedstawić Sądowi dowody dotyczące obu tych kwestii i wskazać, że w żadnej z nich nie doszło do „zachowania tożsamości” zakładu pracy. Skuteczność przedstawionej argumentacji potwierdził Sąd w uzasadnieniu wskazując, że choć nasz Klient przejął część sprzętu od poprzedniej spółki oraz mógł przejąć kilku jej pracowników, to jednak niska wartość tego sprzętu i niewielka liczba pracowników decydują o tym, że w żadnym wypadku nie zachowano tożsamości zakładu pracy, a więc do jego przejścia nie doszło.

Omówiony wyrok jest zatem nie tylko ogromnym sukcesem naszej Kancelarii, ze względu na szczególną zawiłość sprawy, ale też stanowi cenny drogowskaz przy interpretacji stosowanych dotychczas w praktyce kryteriów przejścia zakładu pracy.

Uzgodnienie nowych warunków współpracy na interkonektorach ułatwi handel gazem na granicy Polski i Ukrainy. W efekcie wdrożenia europejskich regulacji alokacja zdolności przesyłowych będzie odbywała się w drodze aukcji również po stronie ukraińskiej. W sytuacji, gdy operatorzy zaoferują produkt powiązany, połączenie Polska-Ukraina będzie funkcjonowało na takich samych zasadach jak połączenia wewnątrzunijne. Ułatwi to dostęp uczestników rynku do odbiorców końcowych na Ukrainie, a także umożliwi wykorzystanie ukraińskich magazynów gazu na potrzeby europejskie.

Kancelaria BWW doradzała Gaz-System przy negocjowaniu i podpisywaniu aneksu do porozumienia.